بسیاری از محققان و پژوهشگران در توضیح فرایندهای مؤثر در پیروزی انقلاب اسلامی، به درستی، اهمیت عنصر مهدویت را یادآور شده‌اند. این گروه از پژوهشگران مطالعات علوم انسانی فرهنگ مهدویت را زمینه‌ساز شکل‌گیری نگرش‌ها و رویه‌هایی دانسته‌اند که در نهایت، به انقلاب اسلامی ختم شد.

کمال‌باوری اندیشة مهدویت اصلی‌ترین ویژگی این اندیشه است. این خصیصه زمینة را برای باروری فعالیت‌های انقلابی در جامعه ایران ایجاد کرده بود. هنگامی که مردم ایران بر اساس این روحیة کمال‌گرا به پیرامون خود می‌نگریستند جهانی پر از ظلم و داد را می‌یافتند.

 

دنیایی را می‌دیدند که در آن، ساختاری ظالمانه برقرار بود و کرامت انسانی ذیل مناسبات حکومت طاغوت خدشه‌دار می‌شود. در چنین وضعیتی بود که مردم برای جذب شدن در ادبیات غنی عدل‌گرایی سیاسی و انقلابی آمادگی کافی را به دست می‌آوردند.

این نگرش سازنده دربارة مهدویت‌گرایی را امام خمینی (ره) بسط و توضیح می‌دادند؛ برداشتی که ریشه در فرهنگ غنی اسلام و تشیع دارد و از جمله عوامل اصلی گسترش‌یابی اندیشة پیشرو شیعی در تاریخ بوده است.

چنین برداشتی به مثابة عاملی سازنده عمل می‌کند که روحیة مقاومت در برابر دشمنان و ایستادگی در برابر ظلم و ستم و آرمان‌خواهی را در شیعیان همواره زنده و جاودان نگاه می‌دارد. انقلاب اسلامی و اندیشه‌های مهم فکری آن، یعنی ولایت فقیه و مردم‌سالاری دینی، نیز متأثر از چنین برداشتی از فرهنگ مهدویت است.

این فرهنگ همچنانکه بزرگ‌ترین عامل ایجاد این انقلاب و نظام بوده است.مهم‌ترین عامل بقا و تداوم و حیات طیبه آن نیز خواهد بود. از این رو، تبیین اصولی مؤلفه‌های حقیقی این فرهنگ و رواج و نهادینه کردن آن‌ها در نظام و جامعة اسلامی، مهم‌ترین وظیفة اسلامی و انقلابی همة دلسوزان و فرزندان انقلاب است.

با توجه به آنچه گفته شد، مشخص می‌شود که موفقیت و کامیابی نظام جمهوری اسلامی در عرصه‌های مختلف خود، بزرگ‌ترین تبلیغ عملی برای بسط و توسعة فرهنگ مهدویت است. برای نیل به این هدف، ارائة چهره‌ای معتدل، خردگرا و کارآمد از نظام اسلامی که رویکردی آرمان‌گرا، عدالت‌خواه و کمال‌طلب دارد، شیوه‌ای مؤثر و عملی در بسط ادبیات و فرهنگ غنی مهدویت‌گرایی است.

هرچند که بعضا با رویه‌های دیگری نیز مواجه می‌شویم. ارائة تعاریف و برداشتهای سطحی و شتابزده از مفهوم عدالت و معنویت به‌طوری‌ که با ارزش‌ها و آرمان‌های کلان‌گستر شیعی منافات داشته باشد و با مقتضیات و نیازهای واقعی جهان امروز نیز در تضاد و بیگانگی باشد، مضمون چنین رویکردهایی است.

حاصل چنین نگاه‌های غیرکارشناسی‌ شده‌ای به مهدویت، شعارگرایی تورمی بدون توجه به عناصر فکری سازنده این فرهنگ بارور است. کار فرهنگی در زمینة مهدویت، صرفا محدود به تبلیغات شعارگونه نیست.

مسئلة مهمی که امروز باید به آن توجه کنیم، آن است که ما امروز، حاملان فرهنگ شیعی به نسل آینده و جوان کشور هستیم. اگر این فرهنگ را به شیوه‌ای عمیق، معرفتی و واقعی منتقل کنیم، حتما تداوم رشد انقلاب اسلامی را سبب خواهد شد.

 

در واقع، با این کار آن چیزی را به نسل بعد از خود منتقل کرده‌ایم که عامل شکل‌گیری همة دستاوردهای امروزین ما بود. اما اگر این کار را به شیوه‌ای وارونه انجام دهیم و به جای مراجعه به فرهنگ اصیل شیعی و عناصر جدی آن، نظیر مهدویت، انجام این مسئولیت مهم را به کسانی بسپاریم که مهارت و دانش کافی را برای این کار ندارند، بسپاریم آن گاه نتایجی ناخواسته و وخیم گریبان‌گیر ما خواهد شد.

به عنوان نمونه می‌توان یادآور شد که این که فرهنگ مهدویت بدون فعالیت علمی و با استفاده از راهکارهایی نظیر مداحی به جوانان منتقل شود، انتظار صحیحی نیست. نسل جوان به آن نیاز دارد که این فرهنگ را از آبشخورهای علمی آن نیز بشنود.

اهمیت رویکرد دقیق و علمی به مهدویت‌گرایی را می‌توان در حساسیتی دید که از جانب عالمان دینی ابراز شده است. بسیاری از این بزرگوران بر این نکته تأکید نموده‌اند که بدون داشتن تخصص کافی و آگاهی لازم نباید به نظریه‌پردازی بی‌حساب و کتاب دربارة این مفهوم پرداخت.

 

در غیر این صورت، ممکن است آسیبی جدی ببینیم که تأثیرات آن، خدای ناکرده، در ذهن مردم رسوبی ناخواسته و نادرست می‌یابد. در چنین حالتی، ما از مهدویت به نفع خود استفادة ابزاری کرده‌ایم و از آن پلی ساخته‌ایم برای رفع حوایج زودگذر سیاسی.

مطابق با نظر دین‌شناسان عالم و عالمان دینی مفهوم مهدویت‌گرایی را باید به شیوه‌ای دقیق و براساس معارف معتبر شیعی و مطابق با عناصر علمی آن در نظام معرفتی اسلام مطرح کرد. از جمله منابع دستیابی به این نگاه دقیق به مفهوم مهدویت، رویکردی است که امام راحل (ره) در جریان انقلاب اسلامی آن ‌را بسط دادند.

منبع سایت امید